Czkawka – co ją powoduje i jak się objawia?

Zdarza się każdemu i pozornie jest niegroźna. Nie należy z jej powodu wpadać w panikę i przy czkawce – na szczęście! – nikt w nią nie wpada, ale częste nawroty mogą być symptomem poważnych chorób – z cukrzycą czy guzem mózgu na czele. Skąd bierze się czkawka i jakie są jej najczęstsze przyczyny?

Klucz do zrozumienia przyczyn czkawki leży w zgłębieniu mechanizmu działania przepony. Kurczy się ona i obniża w momencie wdychania przez nas powietrza, gdy wypełnia ono nasze płuca. Rozluźnia się natomiast przy wydechu, gdy powietrze płuca opuszcza.

Nad tym działaniem czuwają nerwy przeponowe, które odchodzą od rdzenia kręgowego przy szyi. To one są kluczowe, bowiem zakończenia nerwów mogą wysyłać sygnały, gdy zostają podrażnione. Wtedy przepona pracuje nieregularnie, więc i oddech nie jest równomierny. To tzw. skurcze spazmatyczne, po których następuje naturalna reakcja obronna organizmu i staramy się szybko wciągnąć powietrze do płuc. Struny głosowe i głośnia w tym czasie się zamykają i odcinają dopływ powietrza, uniemożliwiając wydychanie – to powoduje znany powszechnie odgłos czkawki.

Przyczyny czkawki

Co jednak przyczynia się do podrażnienia nerwów przeponowych? Przyczyn jest wiele. Jedną z najczęstszych jest szybkie jedzenie, bez popijania. Zbyt duże wypełnienie żołądka powoduje jego rozciągnięcie. W wielu przypadkach powiększony organ uciska wtedy przeponę, wywołując podrażnienie. Podobna reakcja jest niemal pewna, gdy żołądek zostanie podrażniony zbyt gorącym lub zimnym napojem. Gorąca herbata lub lodowaty napój to niemal murowana czkawka, bo podrażnione zostaje także gardło, co również wywołuje czkawkę.

Alkohol a czkawka

Zbyt duża ilość alkoholu to także częsty powód czkawki. Nadmiar alkoholu rozluźnia bowiem mięśnie, a praca przepony od nich zależy. „Pijacka czkawka” to więc powiedzenie być może niezbyt wyszukane, ale nie tylko nie pozbawione sensu, lecz całkowicie uzasadnione. Kolejna przyczyna to szybkie jedzenie. Nawet jeśli nie pochłaniamy wielkiej ilości pokarmów, ale robimy to szybko, możemy mieć czkawkę. Szybko jedząc, połykamy bowiem spore ilości powietrza, niejako oszukując przeponę, która odbiera te hausty pomiędzy normalnymi wdechami, jako nieregularny oddech.

Kogo najczęściej łapie czkawka?

W grupie osób, u których czkawka występuje najczęściej, są ludzie nerwowi. Podczas stresujących sytuacji zwiększa się szybkość bicia serca, a oddech jest nieregularny. Najczęściej czkawka występuje jednak u osób młodych, u których zdiagnozowano nerwicę. Naukowcy z Francji utrzymują wręcz, że za czkawkę odpowiedzialny jest jeden z obwodów nerwowych w… mózgu. Ma nim być odziedziczony w czasie ewolucji zespół komórek odpowiedzialny za wentylację skrzeli. Tylko, że ludzie nie mają skrzeli. Naukowcy potwierdzili jednak, że u płazów ów obwód reguluje zamykanie głośni podczas pompowania wody przez skrzela. Dzięki temu nie trafia ona do płuc. Zamykanie głośni nie działa, gdy w wodzie jest więcej dwutlenku węgla. Tymczasem u ludzi czkawka ustaje, gdy… zwiększamy stężenie dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu – np. wdychając i wydychając powietrze z papierowej torebki.