Zaparcia nawykowe u dzieci

„Obca” toaleta, wstyd, presja rodziców lub złe wspomnienia – to wszystko wpływa na zaparcia nawykowe u dzieci. Mogą trwać tygodniami i powodować poważne konsekwencje dla zdrowia.

Zaparcia to nie tylko problem niemowlaków i małych dzieci, który opisaliśmy tutaj. Często towarzyszą one już starszym, nawet kilkuletnim dzieciom. Zdecydowanie najczęściej to zaparcia nawykowe, a nie spowodowane groźnymi chorobami. Jednak jeśli je zlekceważymy, ich następstwem mogą być poważne powikłania zdrowotne. Zwłaszcza jeśli kłopoty ciągną się tygodniami lub nawet miesiącami.

Zaparcia nawykowe charakteryzują się słabymi ruchami perystaltycznymi jelita grubego, co skutkuje zatrzymaniem się wypróżnienia. Efekt jest taki, że kał pozostaje w jelicie grubym i zaczyna tam fermentować. Zaczynają się więc wzdęcia i bóle brzucha. Dlaczego tak się jednak dzieje? Dziecko samo – świadomie, bądź nieświadomie – wstrzymuje wypróżnienie, bo się go obawia. Ma to podłoże psychologiczne. Może wynikać ze wstydu lub skrępowania sytuacją – nawet małe dzieci nie zawsze chętnie wypróżniają się przy innych. Droga sprawa to niechęć do „obcych” toalet, która towarzyszy również niektórym dorosłym, mającym kłopot z wypróżnianiem się np. podczas delegacji. Nie pomaga także pośpiech, głównie podczas porannych wypróżnień, które są najbardziej naturalne. Ich wstrzymanie może prowadzić do zaparć nawykowych, podobnie jak wspomnienie bolesnego oddawania stolca w przeszłości – gdy np. był on duży i suchy. Wstrzymanie działa jednak jeszcze gorzej, bo kał znowu się gromadzi i osusza, przez co kolejne wypróżnienie może znowu być bolesne. Nie bez winy pozostają również rodzice, którym zdarza się wywierać zbyt dużą presję na szybką naukę wypróżnień na nocnik.

Są w życiu malucha dwa okresy, kiedy takie zaparcia pojawiają się najczęściej. Jeden to czas, gdy trwa intensywna nauka załatwiania się na nocnik, a drugi to początek edukacji przedszkolnej, gdy dziecko zaczyna samo korzystać z toalety.

Warto o tym wiedzieć, bo zaparcia nawykowe można łatwo pomylić z wywołanymi np. niewłaściwą dietą. Towarzyszy im ból brzucha, ospałość, gorszy humor, związany z poczuciem przepełnienia, a gdy stolec zostanie już wyduszony, jest on suchy, zbity i silnie śmierdzący. Objawy są więc identyczne jak przy zaparciach spowodowanych np. zjedzeniem dużej ilości słodyczy.

Reagować trzeba jak najszybciej, bo zaparcia zbudowane na tle psychicznym mogą utrwalić się fizycznie. Gdy wypróżnienie jest regularnie wstrzymywane, jelita też zaczynają pracować inaczej. Spada napięcie ich mięśni, przez co uczucie wypełnienia jest większe. Może dojść nawet do tego, że dziecko w ogóle nie będzie odczuwało chęci oddania kału, a gdy już musi, to jest on tak twardy i suchy, że jego wydalenie spowoduje spory ból.

Na początek sami możemy przeprowadzić z dzieckiem rozmowę i zachęcić je do zrobienia kupki. Być może nieodzowna będzie jednak pomoc nie tylko pediatry, ale i psychologa. Zacząć warto jednak od domowych sposobów walki z tą przypadłością. Posiłki podawane powinny być o w miarę równych porach, być małe i częste. Ich trawienie usprawni delikatny masaż brzucha, prowadzony kolistymi ruchami ręki zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Sama dieta powinna natomiast zawierać produkty bogate w błonnik, jogurty, pełnoziarniste pieczywo oraz owoce i warzywa.