Czkawka

Wszystko o czkawce

Czkawka jest nieprzyjemną dolegliwością, z którą zetknął się praktycznie każdy. Bywa urocza, gdy przydarza się małym dzieciom, albo krępująca w dorosłym życiu, gdy dopadnie nas np. przed ważną rozmową. Z reguły nie jest groźna, ale zdarza się, że jest objawem groźnych chorób – cukrzycy, a nawet guza mózgu.

Skąd bierze się czkawka? Aby uświadomić sobie jej przyczyny, trzeba zgłębić działanie przepony. Kiedy wdychamy powietrze, obniża się ona oraz kurczy – kulminacyjny moment ma miejsce, gdy powietrze w całości wypełnia nasze płuca. Podczas wydechu ma natomiast miejsce rozluźnienie. Cały proces regulują nerwy przeponowe, zaczynające się już przy rdzeniu kręgowym obok szyi. W momencie podrażnienia, wysyłają one sygnały, a praca przepony jest nieregularna. Sprawia ona również, że oddech nie jest regularny, a określa się go jako tzw. skurcze spazmatyczne. Organizm broni się przed nimi poprzez szybkie wciąganie powietrza. Jednocześnie zamyka się jednak głośnia i struny głosowe, więc powietrze nie ma się jak przedostać z powrotem. Efektem jest właśnie charakterystyczny odgłos czkawki.

Niczym niezwykłym nie jest czkawka u dzieci. Zwłaszcza u wcześniaków jest to całkowicie normalne. Po ukończeniu trzeciego miesiąca życia czkawka jednak najczęściej mija – zwłaszcza ta nawracająca nie tylko po karmieniu i w jego trakcie. W trakcie jedzenia dzieci połykają bowiem duże hausty powietrza, które jest bezpośrednią przyczyną czkawki. Mogą ją też powodować duże zmiany temperatury, np. zimno podczas przebierania, albo wybuch śmiechu, podczas którego także do płuc trafia więcej powietrza. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że nie przeszkadza to dzieciom, które rzadko denerwują się na czkawkę.
Przyczyną czkawki jest podrażnienie nerwów przeponowych, ale co jeszcze może je podrażnić? U dorosłych też jest to z reguły zbyt szybkie jedzenie, zwłaszcza jeśli w jego trakcie nie popijamy. Wtedy szybko wypełniamy żołądek, który się rozciąga i uciska na przeponę. Podrażnienie następuje także wtedy, gdy do żołądka trafia zbyt zimny lub gorący napój albo posiłek. Wtedy czkawki możemy być praktycznie pewni, bo także gardło reaguje na zmiany temperatury.

Czkawka może jednak martwić, jeśli nie trwała kilka minut, a dłużej. Zdarza się bowiem, że nie mija nawet godzinę. W innych przypadkach nie trwa tak długo bez przerwy, ale za to często się powtarza. Kontakt z lekarzem jest w takich przypadkach nieodzowny. Może on zlecić prześwietlenie klatki piersiowej, albo gastroskopię – w zależności od objawów towarzyszących. Taki rodzaj czkawki może bowiem zwiastować wrzody żołądka, albo refluks żołądkowo-przełykowy. Może też być związany z powiększoną tarczycą, albo zapaleniem płuc. Zaniepokojenie wzbudzić może też czkawka, która występuje podczas snu. Tą może powodować podrażnienie nerwów w okolicy klatki piersiowej. Taki rodzaj czkawki jest najtrudniejszy do opanowania, bo występuje na tle nerwowym.

Mimo tego, z czkawką można sobie poradzić. Z reguły początkowo stosuje się wstrzymanie oddechu. I nie chodzi w tym o samo oddychanie, ale fakt że w ten sposób rozluźniamy przeponę. Przepływa przez nią bowiem więcej dwutlenku z wydychanym powietrzem. Paradoksalnie, dzieje się tak dzięki obwodom nerwowym, które odpowiedzialne są za… skrzela, których człowiek oczywiście nie ma. Zwiększenie stężenia dwutlenku węgla osiągnąć można też przez powolne oddychanie przez papierową torebkę.

Są też bardziej dyskretne sposoby. Na niektórych działa silne przyciskanie wnętrza dłoni kciukiem drugiej ręki. Należy robić to mocno, wręcz na granicy bólu. Pomaga to na wysłanie do mózgu sygnałów z innych zakończeń nerwowych, które mogą stłumić te wywołujące czkawkę. Można też uciskać miejsce za małżowinami uszu. Niektórzy stosują też wystawienie języka, które dobrze sprawdza się przy czkawce powstałej na tle nerwowym. Zmusza to bowiem do otwarcia struny głosowe, co przekłada się na łatwiejszy obieg powietrza i zmniejsza skurcze przepony. Nie radzimy tego jednak robić np. podczas rozmowy kwalifikacyjnej.

Dużo bezpieczniejszym sposobem – w sensie oceny przez postronnych – jest rytmiczna praca przełyku, czyli np. picie wody małymi łyczkami. Można też ssać kostki cukru i przełykać ślinę, a nawet kiszonego ogórka lub skórki pomarańczy lub cytryny.